ΠΡΕΣΠΕΣ, Ο παράδεισος μπορεί να περιμένει
Ένα μικρό κομμάτι της Ελλάδας που στις εικόνες του κρύβει ομορφιές που καμία φωτογραφία ή διήγηση δεν είναι ικανή να περιγράψει με τις σωστές λέξεις και τα κατάλληλα χρώματα. Ένας υδροβιότοπος μοναδικής σημασίας για περισσότερα από 2.000 είδη. Ένας απομονωμένος παράδεισος για τους τολμηρούς που αρνούνται να εγκαταλείψουν έτσι εύκολα το «δώρο» που τους έκανε η φύση. Ή ο Θεός.
Σήμα κατατεθέν της Μικρής Πρέσπας, το νησάκι του Αγίου Αχιλλείου το καλοκαίρι υποδέχεται φυσιολάτρες και φιλότεχνους που δεν διστάζουν να ταξιδέψουν ως εκεί για τα «Πρέσπεια», αλλά και τις μοναδικές εικόνες που προσφέρει η λίμνη. Το χειμώνα, όμως, τα πράγματα δυσκολεύουν πολύ για τις 2.000 και κάτι ψυχές της ευρύτερης περιοχής που αρνούνται να αφήσουν τον γενέθλιο τόπο τους για μια πιο εύκολη ζωή. Οι ταξιδιώτες που φτάνουν ως εδώ, στην εσχατιά θαρρείς της χώρας, μειώνονται δραματικά. Κι όμως, ο τόπος αποκτά μιαν άλλη διάσταση τους χειμερινούς μήνες, με την ομίχλη και το πυκνό χιόνι να τονίζουν ακόμη περισσότερο την αίσθηση του απομονωμένου παράδεισου.
Περισσότερα από 1.500 είδη φυτών και ο σπάνιος αργυροπελεκάνος έχουν βρει καταφύγιο στις Πρέσπες, αποτελώντας σήμερα έναν από τους σημαντικότερους υγροβιότοπους της Ευρώπης, αλλά και ένα φυσικό σύνορο ανάμεσα στην Ελλάδα, την Αλβανία και την Π.Γ.Δ.Μ. Ένα σύμφωνο ανάμεσα στις 3 χώρες και η αναγνώριση της περιοχής από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως μοναδικού βιότοπου ήταν η φυσική αντίδραση του ανθρώπου μπροστά στην απαράμιλλη ομορφιά του τοπίου. Για να φτάσει όμως κανείς ως εκεί, η διαδρομή είναι μεγάλη και οι πειρασμοί πολλοί.
Είτε ξεκινήσεις από την Καστοριά, είτε από την Φλώρινα, το Περβάλι είναι το σημείο «μηδέν», λίγο προτού αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση για την κατάβαση στους οικισμούς των Πρεσπών. Η πανοραμική θέα προς τις λίμνες και τα διάσπαρτα χωριά από το σημείο αυτό, όταν ο καιρός το επιτρέπει, προσφέρει την πρώτη κλεφτή ματιά στο τοπίο που απλώνεται μπροστά σου. Τα χρώματα ρευστά, αλλάζουν ανάλογα με την εποχή και τον καιρό. Κατηφορίζοντας, ο δρόμος περνάει μέσα από αραιοκατοικημένους οικισμούς, όπως οι Καρυές, η Οξυά, οι Λεύκες και ο Μηλιώνας, με τον ένα και μοναδικό κάτοικο και τα πανέμορφα εγκαταλελειμμένα σπίτια, ώσπου φτάνεις στον Άγιο Γερμανό, το ένα από τα δύο κεφαλοχώρια της περιοχής με τον ομώνυμο ναό του 11ου αιώνα. Τα πέτρινα δίπατα με τα χαρακτηριστικά χαγιάτια, οι παραδοσιακοί νερόμυλοι στο κοντινό ποταμάκι που φιλοξενεί και ένα απειλούμενο είδος πέστροφας, το παραπλήσιο δάσος με τις οξιές και τα έλατα στο Καλό Νερό και το Δεσποτικό, είναι μερικοί μόνο από τους λόγους που θα σε κάνουν να στρατοπεδεύσεις για λίγο παραπάνω από ότι είχες υπολογίσει. Είναι και η φιλοξενία των κατοίκων στην μέση, που δεν μπορείς να της αντισταθείς, ειδικά όταν συνοδεύεται από ένα ποτηράκι τσίπουρο κι ένα γλυκό χαμόγελο.
Κι οι λίμνες; Η μικρή, μόλις 2 χιλιόμετρα πλάτος, λωρίδα γης που αποτελεί το διαχωριστικό μεταξύ των δύο λιμνών, μοιάζει αόρατη όταν το τοπίο είναι χιονισμένο. Κι όπως και να το κάνουμε, το νησάκι του Αγίου Αχιλλείου είναι η εικόνα που όλοι θέλουν να συμπεριλάβουν στα «μπαγκάζια» με τα νοητά ενθύμια. Μόνο που εδώ, τα «μπαγκάζια» είναι πολλά και δεν σου πάει η καρδιά να αφήσεις κάτι απ’ έξω.
Με κατεύθυνση προς τον Άγιο Αχίλλειο, στο σημείο που οι ντόπιοι ονομάζουν Βρωμολίμνη, δεξιά σε συνοδεύει η Μικρή και αριστερά η Μεγάλη Πρέσπα. Η ξύλινη πεζογέφυρα που ενώνει πλέον τον Άγιο Αχίλλειο με την όχθη έχει βάλει σε δεύτερη μοίρα την χρήση των «πλαβών», των χαρακτηριστικών βαρκών της λίμνης, η παραμυθένια αίσθηση όμως δεν έχει πάψει να στοιχειώνει τον τόπο ετούτο. Βοηθάει πολύ και η ιστορία που οσμίζεσαι πίσω από κάθε χάλασμα, πίσω από κάθε σκάλισμα στο βράχο. Όπως η ασκεπής βασιλική του Αγίου Αχιλλείου, που χτίστηκε τον 10ο αιώνα από τον βούλγαρο τσάρο Σαμουήλ και κρύβει τη δική της ιστορία ή ο θρύλος που θέλει τα 11 σπίτια του νησιού να μην μπορούν να γίνουν δωδεκάδα, γιατί απλούστατα το δωδέκατο δεν στεριώνει. Ευτυχώς, πάντως, το… εντέκατο λειτουργεί ως ξενώνας, ενώ είναι και μια καλή λύση για να το μυηθείς στα τοπικά εδέσματα, όπως τα λιμνίσια ψάρια τσιρόνια, γριβάδια, μπράνα και πέστροφες και φυσικά οι κόκκινες πιπεριές που θα βρεις σε πολλές παραλλαγές. Για τα φασόλια και δη τους «ελέφαντες», τα λόγια είναι μάλλον περιττά, αφού είναι από τα πρώτα ελληνικά προϊόντα που κατοχυρώθηκαν ως Π.Ο.Π. Είπαμε, ο τόπος είναι ευλογημένος, από κάθε άποψη, της γαστρονομίας συμπεριλαμβανομένης.
Αν όμως πραγματικά θες να πιάσεις σύνορα, τότε πρέπει να φτάσεις ως τους Ψαράδες, τον μοναδικό ελληνικό οικισμό της Μεγάλης Πρέσπας. Εκτός από τα όμορφα αρχοντικά και τα πλινθόχτιστα σπίτια, οι Ψαράδες θα είναι το ορμητήριο και για μερικές ακόμα εξορμήσεις. Από εδώ θα περιηγηθείς στη μεγάλη λίμνη με βάρκα, για να παρατηρήσεις τα ασκητάρια που φύτρωσαν μέσα στα βράχια και τις υπέροχες βραχογραφίες, όπως αυτές της Παναγίας της Ελεούσας που χρονολογούνται από το 1373 μ.Χ. Ακόμα, στο ψηλότερο σημείο του δρόμου Κούλας-Ψαράδων θα συναντήσεις το δάσος από υπεραιωνόβιους κέδρους, με μερικούς να έχουν ξεπεράσει τα 400 χρόνια ζωής. Τα βουνοκυπάρισσα ή άρκευθοι, όπως αλλιώς λέγονται, συναντώνται πολύ σπάνια σε δενδρώδη μορφή στον ευρωπαϊκό χώρο και η γειτονία τους με το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου φαίνεται πως ήταν η αιτία που τα προφύλαξε από τον υλοτόμηση, επιτρέποντας τους την αιωνιότητα.
Είναι και το παρατηρητήριο πάνω από την Κούλα, που προσφέρεται για bird-watching, αφού από εκεί έχεις άμεση ορατότητα προς το σημείο όπου διαχειμάζει ο μεγαλύτερος πληθυσμός αργυροπελεκάνων παγκοσμίως (αριθμεί περί τα 1.300 ζευγάρια), ενώ ανάλογα με την εποχή το «ραντεβού» περιλαμβάνει ροδοπελεκάνους, κορμοράνους, ερωδιούς, σκουφοβουτηχτές, αγριόπαπιες και ένα σωρό ακόμα πετούμενα που έχουν βρει καταφύγιο στις καλαμιές και τους βάλτους των λιμνών.
Εκτός όμως από το απαράμιλλο φυσικό τοπίο, η ιστορία των Πρεσπών έχει συνδεθεί άρρηκτα με τον Εμφύλιο Πόλεμο, όχι μόνο γιατί εδώ γράφτηκαν οι τελευταίες αιματοβαμένες σελίδες του, αλλά και γιατί ο εμφύλιος σπαραγμός είχε άμεσο αντίκτυπο στον πληθυσμό της περιοχής, αφού αμέσως μετά την λήξη του πολλά χωριά ερημώθηκαν και οι κάτοικοι εγκατέλειψαν την περιοχή ως πολιτικοί πρόσφυγες. Σήμερα, ο περιηγητής μπορεί να επισκεφθεί δύο σημαντικά ιστορικά μνημεία που βρίσκονται κοντά στο χωριό Βροντερό, το μόνο χωριό των Πρεσπών που δεν έχει θέα στις λίμνες. Το Σπήλαιο Ζαχαριάδη, που αποτέλεσε το κρυσφήγετο το Γ.Γ. του ΚΚΕ, Νίκου Ζαχαριάδη και αποτέλεσε παράλληλα και το Αρχηγείο του Δημοκρατικού Στρατού την περίοδο 1948-1949. Πρόκειται για μια μικρή σπηλιά στην οποία φτάνει κανείς από τον επαρχιακό δρόμο που οδηγεί από το χωριό Πύλη στο Βροντερό και βρίσκεται σε δασώδη περιοχή που είναι προσπελάσιμη μόνο με τα πόδια, ενώ σε απόσταση 3,5 χλμ. από το Βροντερό υπάρχει ακόμα ένα σπήλαιο, το οποίο στέγαζε το Νοσοκομείο του Δημοκρατικού Στρατού.
Ιστορία, φύση, γαστρονομία, άνθρωπος. Τα τέσσερα αυτά στοιχεία είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τις Πρέσπες, με τις αισθήσεις να παίζουν τον ρόλο του βασικού ενορχηστρωτή. Ίσως για αυτό ο τόπος τούτος μοιράστηκε σε 3 λαούς, ίσως γι’ αυτό στις διηγήσεις των ανθρώπων να έχουν βρει καταφύγιο δεκάδες μύθοι για να εξηγήσουν την ομορφιά που τα μάτια δεν μπορούν να χωρέσουν. Μια ομορφιά ρευστή, ζωντανή, ασταθής, που αλλάζει ανάλογα με τις εποχές και την οπτική του κάθε επισκέπτη. Γι’ αυτό και κάθε κείμενο για τον παραλίμνιο παράδεισο είναι εκ προοιμίου λειψό, σαν ψηφιδωτό που πάντα μια ψηφίδα θα αφήσεις απ’ έξω.Δύσκολος καιρός για επιλογές και ο χρόνος αμείλικτος, που να τα προλάβεις όλα!
ΠΩΣ ΘΑ ΦΤΑΣΕΤΕ
Είτε μέσω Φλώρινας (45 χλμ.) είτε μέσω Καστοριάς (54 χλμ.) οι δρόμοι συναντώνται στο σημείο που ονομάζεται Περβάλι. Στη συνέχεια θα ακολουθήσετε τον δρόμο Φλώρινας – Πρεσπών και μετά το Πλατύ θα συναντήσετε τον δρόμο Βροντερού- Αγίου Γερμανού, που θα σας οδηγήσει στο Λαιμό και τον Άγιο Γερμανό, για τις πρώτες απαραίτητες πληροφορίες στο Κέντρο Πληροφόρησης των Πρεσπών. Εναλλακτικά, μπορείτε να φτάσετε με τρένο ως το Πλατύ και στην συνέχεια να κινηθείτε οδικώς. Χιλιομετρικά, οι Πρέσπες απέχουν περίπου 600 χλμ. από την Αθήνα και 250 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη.
Σήμα κατατεθέν της Μικρής Πρέσπας, το νησάκι του Αγίου Αχιλλείου το καλοκαίρι υποδέχεται φυσιολάτρες και φιλότεχνους που δεν διστάζουν να ταξιδέψουν ως εκεί για τα «Πρέσπεια», αλλά και τις μοναδικές εικόνες που προσφέρει η λίμνη. Το χειμώνα, όμως, τα πράγματα δυσκολεύουν πολύ για τις 2.000 και κάτι ψυχές της ευρύτερης περιοχής που αρνούνται να αφήσουν τον γενέθλιο τόπο τους για μια πιο εύκολη ζωή. Οι ταξιδιώτες που φτάνουν ως εδώ, στην εσχατιά θαρρείς της χώρας, μειώνονται δραματικά. Κι όμως, ο τόπος αποκτά μιαν άλλη διάσταση τους χειμερινούς μήνες, με την ομίχλη και το πυκνό χιόνι να τονίζουν ακόμη περισσότερο την αίσθηση του απομονωμένου παράδεισου.
Περισσότερα από 1.500 είδη φυτών και ο σπάνιος αργυροπελεκάνος έχουν βρει καταφύγιο στις Πρέσπες, αποτελώντας σήμερα έναν από τους σημαντικότερους υγροβιότοπους της Ευρώπης, αλλά και ένα φυσικό σύνορο ανάμεσα στην Ελλάδα, την Αλβανία και την Π.Γ.Δ.Μ. Ένα σύμφωνο ανάμεσα στις 3 χώρες και η αναγνώριση της περιοχής από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως μοναδικού βιότοπου ήταν η φυσική αντίδραση του ανθρώπου μπροστά στην απαράμιλλη ομορφιά του τοπίου. Για να φτάσει όμως κανείς ως εκεί, η διαδρομή είναι μεγάλη και οι πειρασμοί πολλοί.
Είτε ξεκινήσεις από την Καστοριά, είτε από την Φλώρινα, το Περβάλι είναι το σημείο «μηδέν», λίγο προτού αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση για την κατάβαση στους οικισμούς των Πρεσπών. Η πανοραμική θέα προς τις λίμνες και τα διάσπαρτα χωριά από το σημείο αυτό, όταν ο καιρός το επιτρέπει, προσφέρει την πρώτη κλεφτή ματιά στο τοπίο που απλώνεται μπροστά σου. Τα χρώματα ρευστά, αλλάζουν ανάλογα με την εποχή και τον καιρό. Κατηφορίζοντας, ο δρόμος περνάει μέσα από αραιοκατοικημένους οικισμούς, όπως οι Καρυές, η Οξυά, οι Λεύκες και ο Μηλιώνας, με τον ένα και μοναδικό κάτοικο και τα πανέμορφα εγκαταλελειμμένα σπίτια, ώσπου φτάνεις στον Άγιο Γερμανό, το ένα από τα δύο κεφαλοχώρια της περιοχής με τον ομώνυμο ναό του 11ου αιώνα. Τα πέτρινα δίπατα με τα χαρακτηριστικά χαγιάτια, οι παραδοσιακοί νερόμυλοι στο κοντινό ποταμάκι που φιλοξενεί και ένα απειλούμενο είδος πέστροφας, το παραπλήσιο δάσος με τις οξιές και τα έλατα στο Καλό Νερό και το Δεσποτικό, είναι μερικοί μόνο από τους λόγους που θα σε κάνουν να στρατοπεδεύσεις για λίγο παραπάνω από ότι είχες υπολογίσει. Είναι και η φιλοξενία των κατοίκων στην μέση, που δεν μπορείς να της αντισταθείς, ειδικά όταν συνοδεύεται από ένα ποτηράκι τσίπουρο κι ένα γλυκό χαμόγελο.
Κι οι λίμνες; Η μικρή, μόλις 2 χιλιόμετρα πλάτος, λωρίδα γης που αποτελεί το διαχωριστικό μεταξύ των δύο λιμνών, μοιάζει αόρατη όταν το τοπίο είναι χιονισμένο. Κι όπως και να το κάνουμε, το νησάκι του Αγίου Αχιλλείου είναι η εικόνα που όλοι θέλουν να συμπεριλάβουν στα «μπαγκάζια» με τα νοητά ενθύμια. Μόνο που εδώ, τα «μπαγκάζια» είναι πολλά και δεν σου πάει η καρδιά να αφήσεις κάτι απ’ έξω.
Με κατεύθυνση προς τον Άγιο Αχίλλειο, στο σημείο που οι ντόπιοι ονομάζουν Βρωμολίμνη, δεξιά σε συνοδεύει η Μικρή και αριστερά η Μεγάλη Πρέσπα. Η ξύλινη πεζογέφυρα που ενώνει πλέον τον Άγιο Αχίλλειο με την όχθη έχει βάλει σε δεύτερη μοίρα την χρήση των «πλαβών», των χαρακτηριστικών βαρκών της λίμνης, η παραμυθένια αίσθηση όμως δεν έχει πάψει να στοιχειώνει τον τόπο ετούτο. Βοηθάει πολύ και η ιστορία που οσμίζεσαι πίσω από κάθε χάλασμα, πίσω από κάθε σκάλισμα στο βράχο. Όπως η ασκεπής βασιλική του Αγίου Αχιλλείου, που χτίστηκε τον 10ο αιώνα από τον βούλγαρο τσάρο Σαμουήλ και κρύβει τη δική της ιστορία ή ο θρύλος που θέλει τα 11 σπίτια του νησιού να μην μπορούν να γίνουν δωδεκάδα, γιατί απλούστατα το δωδέκατο δεν στεριώνει. Ευτυχώς, πάντως, το… εντέκατο λειτουργεί ως ξενώνας, ενώ είναι και μια καλή λύση για να το μυηθείς στα τοπικά εδέσματα, όπως τα λιμνίσια ψάρια τσιρόνια, γριβάδια, μπράνα και πέστροφες και φυσικά οι κόκκινες πιπεριές που θα βρεις σε πολλές παραλλαγές. Για τα φασόλια και δη τους «ελέφαντες», τα λόγια είναι μάλλον περιττά, αφού είναι από τα πρώτα ελληνικά προϊόντα που κατοχυρώθηκαν ως Π.Ο.Π. Είπαμε, ο τόπος είναι ευλογημένος, από κάθε άποψη, της γαστρονομίας συμπεριλαμβανομένης.
Αν όμως πραγματικά θες να πιάσεις σύνορα, τότε πρέπει να φτάσεις ως τους Ψαράδες, τον μοναδικό ελληνικό οικισμό της Μεγάλης Πρέσπας. Εκτός από τα όμορφα αρχοντικά και τα πλινθόχτιστα σπίτια, οι Ψαράδες θα είναι το ορμητήριο και για μερικές ακόμα εξορμήσεις. Από εδώ θα περιηγηθείς στη μεγάλη λίμνη με βάρκα, για να παρατηρήσεις τα ασκητάρια που φύτρωσαν μέσα στα βράχια και τις υπέροχες βραχογραφίες, όπως αυτές της Παναγίας της Ελεούσας που χρονολογούνται από το 1373 μ.Χ. Ακόμα, στο ψηλότερο σημείο του δρόμου Κούλας-Ψαράδων θα συναντήσεις το δάσος από υπεραιωνόβιους κέδρους, με μερικούς να έχουν ξεπεράσει τα 400 χρόνια ζωής. Τα βουνοκυπάρισσα ή άρκευθοι, όπως αλλιώς λέγονται, συναντώνται πολύ σπάνια σε δενδρώδη μορφή στον ευρωπαϊκό χώρο και η γειτονία τους με το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου φαίνεται πως ήταν η αιτία που τα προφύλαξε από τον υλοτόμηση, επιτρέποντας τους την αιωνιότητα.
Είναι και το παρατηρητήριο πάνω από την Κούλα, που προσφέρεται για bird-watching, αφού από εκεί έχεις άμεση ορατότητα προς το σημείο όπου διαχειμάζει ο μεγαλύτερος πληθυσμός αργυροπελεκάνων παγκοσμίως (αριθμεί περί τα 1.300 ζευγάρια), ενώ ανάλογα με την εποχή το «ραντεβού» περιλαμβάνει ροδοπελεκάνους, κορμοράνους, ερωδιούς, σκουφοβουτηχτές, αγριόπαπιες και ένα σωρό ακόμα πετούμενα που έχουν βρει καταφύγιο στις καλαμιές και τους βάλτους των λιμνών.
Εκτός όμως από το απαράμιλλο φυσικό τοπίο, η ιστορία των Πρεσπών έχει συνδεθεί άρρηκτα με τον Εμφύλιο Πόλεμο, όχι μόνο γιατί εδώ γράφτηκαν οι τελευταίες αιματοβαμένες σελίδες του, αλλά και γιατί ο εμφύλιος σπαραγμός είχε άμεσο αντίκτυπο στον πληθυσμό της περιοχής, αφού αμέσως μετά την λήξη του πολλά χωριά ερημώθηκαν και οι κάτοικοι εγκατέλειψαν την περιοχή ως πολιτικοί πρόσφυγες. Σήμερα, ο περιηγητής μπορεί να επισκεφθεί δύο σημαντικά ιστορικά μνημεία που βρίσκονται κοντά στο χωριό Βροντερό, το μόνο χωριό των Πρεσπών που δεν έχει θέα στις λίμνες. Το Σπήλαιο Ζαχαριάδη, που αποτέλεσε το κρυσφήγετο το Γ.Γ. του ΚΚΕ, Νίκου Ζαχαριάδη και αποτέλεσε παράλληλα και το Αρχηγείο του Δημοκρατικού Στρατού την περίοδο 1948-1949. Πρόκειται για μια μικρή σπηλιά στην οποία φτάνει κανείς από τον επαρχιακό δρόμο που οδηγεί από το χωριό Πύλη στο Βροντερό και βρίσκεται σε δασώδη περιοχή που είναι προσπελάσιμη μόνο με τα πόδια, ενώ σε απόσταση 3,5 χλμ. από το Βροντερό υπάρχει ακόμα ένα σπήλαιο, το οποίο στέγαζε το Νοσοκομείο του Δημοκρατικού Στρατού.
Ιστορία, φύση, γαστρονομία, άνθρωπος. Τα τέσσερα αυτά στοιχεία είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τις Πρέσπες, με τις αισθήσεις να παίζουν τον ρόλο του βασικού ενορχηστρωτή. Ίσως για αυτό ο τόπος τούτος μοιράστηκε σε 3 λαούς, ίσως γι’ αυτό στις διηγήσεις των ανθρώπων να έχουν βρει καταφύγιο δεκάδες μύθοι για να εξηγήσουν την ομορφιά που τα μάτια δεν μπορούν να χωρέσουν. Μια ομορφιά ρευστή, ζωντανή, ασταθής, που αλλάζει ανάλογα με τις εποχές και την οπτική του κάθε επισκέπτη. Γι’ αυτό και κάθε κείμενο για τον παραλίμνιο παράδεισο είναι εκ προοιμίου λειψό, σαν ψηφιδωτό που πάντα μια ψηφίδα θα αφήσεις απ’ έξω.Δύσκολος καιρός για επιλογές και ο χρόνος αμείλικτος, που να τα προλάβεις όλα!
ΠΩΣ ΘΑ ΦΤΑΣΕΤΕ
Είτε μέσω Φλώρινας (45 χλμ.) είτε μέσω Καστοριάς (54 χλμ.) οι δρόμοι συναντώνται στο σημείο που ονομάζεται Περβάλι. Στη συνέχεια θα ακολουθήσετε τον δρόμο Φλώρινας – Πρεσπών και μετά το Πλατύ θα συναντήσετε τον δρόμο Βροντερού- Αγίου Γερμανού, που θα σας οδηγήσει στο Λαιμό και τον Άγιο Γερμανό, για τις πρώτες απαραίτητες πληροφορίες στο Κέντρο Πληροφόρησης των Πρεσπών. Εναλλακτικά, μπορείτε να φτάσετε με τρένο ως το Πλατύ και στην συνέχεια να κινηθείτε οδικώς. Χιλιομετρικά, οι Πρέσπες απέχουν περίπου 600 χλμ. από την Αθήνα και 250 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη.
0 σχόλια: